Groznica zapadnog Nila – važne informacije

Groznica Zapadnog Nila (GZN) je infektivno oboljenje iz grupe zoonoza, virusne etiologije, koje se na ljude i životinje prenosi ubodom zaraženog komarca. Uzročnik je virus groznice Zapadnog Nila (VZN)  koji je prvi put izolovan i identifikovan 1937. godine, u oblasti Zapadni Nil u Ugandi. Nakon otkrivanja virus se proširio sa Afričkog kontinenta na Bliski istok, delove Azije i Australije, Centralnu i Istočnu Evropu i Mediteran. Danas je ovaj virus najrasprostranjeniji arbovirus (virus koji se prenosi artropodama - insektima) na svetu.

Virus može da zarazi ljude, ptice, komarce, konje i druge sisare.

 

Cirkulacija virusa je prisutna na Evropskom kontinentu od 60-tih godina prošlog veka, ali se povećanje broja obolelih ljudi beleži u poslednje dve decenije i ima tendenciju porasta u budućnosti. Faktori koji su doprineli ovakvoj epidemiološkoj situaciji su klimatske promene, intenzivan međunarodni saobraćaj, širenje uzročnika i vektora na nova geografska područja, češće izlaganje ljudi divljim životinjama i insektima, promene u mikroorganizmima (rezistencija na antimikrobne lekove, porast virulencije).

Glavni vektor groznice Zapadnog Nila je komarac iz roda Culex ali i komarci drugih rodova (Aedes aegypti, Aedes albopictus, Anopheles).  Do sada je virus Zapadnog Nila izolovan kod 43 vrste komaraca.  
Osnovni način prenošenja infekcije na ljude i druge životinje je ubod zaraženog komarca. Komarci se zaraze prilikom sisanja krvi zaraženih ptica, koje su rezervoar zaraze (uglavnom gavrani i čavke).
U retkim slučajevima infekcija može da se prenese putem transfuzije zaražene krvi, transplantacijom tkiva i organa i vertikalno sa majke na dete (transplacentarno i tokom dojenja). Virus Zapadnog Nila se ne prenosi među ljudima putem kontakta.

Kod oko 80% inficiranih osoba bolest protiče asimptomatski, a oko 20% zaraženih osoba ima blagu kliničku sliku u vidu groznice, glavobolje, mučnine, povraćanja, ponekad se javlja otok limfnih žlezda ili ospa na koži grudi, leđa ili stomaka. Kod jednog obolelog na 150 inficiranih dolazi do razvoja teške kliničke slike sa znacima upale mozga (encefalitis) ili upale moždanica i kičmene moždine (meningitis), odnosno neuroinvazivnog oblika bolesti.

Ne postoji etiološka terapija infekcija izazvanih virusom Zapadnog Nila. Lečenje je simptomatsko.

Groznica Zapadnog Nila je oboljenje koje ima sezonski karakter, odnosno najviše je zastupljeno u periodu najveće aktivnosti vektora – komaraca. Prvi oboleli se registruju uglavnom u drugoj polovini jula meseca, a najveći broj obolelih osoba se registruje tokom avgusta i septembra.

Prevencija infekcije V3N se zasniva na merama za suzbijanje komaraca i na ličnim zaštitnim merama.

Informacija o aktuelnoj epidemiološkoj situaciji povodom pojave slučajeva oboljevanja od groznice Zapadnog Nila na teritorji Beograda u 2013. godini

Ažurirano 30.09.2013. godine

U skladu sa preporukama Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović-Batut“ za sprovođenje epidemiološkog nadzora nad groznicom Zapadnog Nila, od druge polovine jula do 27. septembra 2013. godine, Centru za kontrolu i prevenciju bolesti Gradskog zavoda za javno zdravlje, Beograd prijavljeno je 205 slučajeva obolevanja od neuroinvazivnog oblika groznice Zapadnog Nila (149 potvrđenih  i 56 verovatnih). U navedenom periodu registrovana su 24 smrtna ishoda (13 osoba sa teritorije Beograda i 11 van Beograda) koji se mogu dovesti u vezu sa infekcijom uzrokovanom virusom Zapadnog Nila. Sve umrle osobe su starije od 50 godina i hronični su bolesnici, odnosno, pripadaju kategoriji stanovništva sa povećanim rizikom od težeg oblika bolesti.

Kod svih obolelih infekcija virusom groznice Zapadnog Nila laboratorijski je potvrđena u nacionalnoj referentnoj laboratoriji za ARBO viruse, Instituta za virusologiju, vakcine i serume „Torlak“.

Među obolelima 164 osoba je sa teritorije Beograda: GO Palilula – 15, GO Novi Beograd – 9, GO Zemun – 19, GO Čukarica – 21, GO Voždovac – 18, GO Stari grad –  4, GO Mladenovac – 12, GO Barajevo – 7, GO Obrenovac – 8, GO Zvezdara – 16, GO Savski venac – 2, GO Grocka – 11, GO Rakovica – 8, GO Sopot – 6, GO Vračar – 3, GO Surčin – 1 i Lazarevac – 3 (za 1 obolelog nepostoji podatak o prebivalištu).

Od 205 obolelih u najvećem broju su zastupljene osobe starosti preko 50 godina – 173 (84.4%), zatim slede oboleli uzrasta 40-49 godina – 14 (6.8%),  uzrasta 30-39 godina – 13 (6.3%) i 20 – 29 godina – 5 (2.5%).

Najveći broj obolelih se registruje u periodu od 22.07. – 31.08.2013. godine - 165 (80.5%), sa vrhom oboljevanja u trećoj epidemiološkoj nedelji avgusta - 50 (30.5%).

Prema raspoloživim podacima o izloženosti riziku zaražavanja u periodu od tri nedelje pre pojave simptoma, za sve obolele sem boravka u mestu stanovanja, nema podataka o boravku na drugim lokalitetima u zemlji i inostranstvu.    

Stručne ekipe Zavoda za biocide i medicinsku ekologiju su u trećoj i četvrtoj nedelji avgusta i prvoj i drugoj nedelji septembra metodom slučajnog odabira u okviru redovnog i ciljano u sklopu vanrednog uzorkovanja na lokalitetima gde su boravili oboleli,  postavile klopke za uzorkovanje komaraca na lokacijama na široj teritoriji Beograda i u gradovima koji su obuhvaćeni programom kao i gradovima na osnovu epidemioloških indikacija. Analizom ovih uzoraka (PCR R-T) u širem području Beograda konstatovano je da se pozitvnost na prisutnost virusa smanjuje na nekim lokalitetima, na nekima održava, a da se brojnost komaraca takođe smanjuje.

Zavod za biocide i medicinsku ekologiju očekuje rezultate određivanja tipa virusa GZN detektovanog u populacijama komaraca na široj teritoriji Srbije, koji još uvek nisu dostavljeni. Tipizacija vrši se u Holandiji, Amsterdam, laboratorija „Macrogen Europe“, referentna laboratorija.

Analizom uzoraka i determinacijom rodova utvrđeno je najveće prisustvo komraca iz roda Culex, dok je manja zastupljenost ostalih rodova Aedes i Anopheles. Virus Zapadnog Nila je detektovan kod vrste C. pipiens, čija je najveća brojnost i aktivnost potvrđena u ovom periodu godine.

MERE PREVENCIJE

Prevencija infekcije virusom Zapadnog Nila se zasniva na merama za suzbijanje komaraca i na ličnim zaštitnim merama.

Najefikasniji način prevencije je sprečavanje uboda komarca. U tu svrhu treba:

• izbegavati izlaganje komarcima u vreme njihove najveće aktivnosti, u sumrak i zoru,
• izbegavati područja sa velikim brojem insekata (šume, močvare i dr.),
• prilikom boravka u prirodi i na otvorenom koristiti sredstva (repelente) koja odbijaju insekte, na otkrivenim delovima tela
• nositi odeću koja pokriva ruke i noge.

Drugi deo mera prevencije odnosi se na smanjenje / eliminaciju komaraca u zatvorenom i na otvorenom prostoru. Preporučuje se:

• postavljanje zaštitne mreže na prozore i upotreba zaštitnih sredstava (preparata) u vidu tableta, tačnosti i slično.
• na otvorenom, gde se radi, igra ili boravi, isušivanje izvora stajaće vode koja je potrebna za sve faze razvoja komaraca i eliminisanje mesta na koja se sklanjaju komarci (na taj način smanjuje se broj mesta na koja komarci mogu da polože svoja jaja. Najmanje jednom nedeljno treba isprazniti vodu iz posuda za cveće, posuda za hranu i vodu za kućne ljubimce, kanti, buradi, limenki, ukrasnih bazena i dr. Ukloniti odbačene gume i druge predmete u kojima može da se nakuplja stajaća voda.

Sistematsko suzbijanje larvi i odraslih formi komaraca je važna mera koju sprovode ovlašćene stručne službe na nivou Grada.