Nacionalni dan borbe protiv raka dojke 20.03.2022.

Među značajnim datumima Kalendara javnog zdravlja je i 20. mart - Nacionalni Dan borbe protiv raka dojke, čijim se obeležavanjem podstiče veća pažnja javnosti na raspostranjenost ove maligne bolesti i na značaj unapređenja informisanosti žena o važnosti preventivnih pregleda i njenom ranom otkrivanju.

Prema procenama Međunarodne agencije za istraživanje raka (eng. International Agency for Research on Cancer - IARC), karcinom dojke kod žena predstavlja najčešće maligno oboljenje, ispred kolorektalnog karcinoma, karcinoma pluća i karcinoma grlića materice. Kada govorimo o vodećim uzrocima smrti od malignih bolesti kod žena, karcinom dojke se takođe nalazi na prvom mestu, ispred karcinoma pluća, karcinoma grlića materice i kolorektalnog karcinoma. Prema poslednjim dostupnim podacima Svetske zdravstvene organizacije, tokom 2020. godine u svetu je registrovano više od 2.260.000 novoobolelih dok od iste bolesti svake godine umre preko pola miliona njih.

RAK DOJKE PREDSTAVLJA VODEĆI UZROK OBOLJEVANJA I UMIRANJA OD MALIGNIH BOLESTI U ŽENSKOJ POPULACIJI ŠIROM SVETA.

U ovom pogledu, ni Srbija, nažalost, ne zaostaje za svetskim trendovima, pa je tako i u našoj zemlji rak dojke vodeći maligni tumor u oboljevanju i umiranju žena. Rak dojke predstavlja i jedan od vodećih uzroka prevremene smrti kod žena u Srbiji i meren godinama izgubljenog života, on je na trećem mestu kao uzrok smrti kod žena od 45. do 64. godine, posle cerebrovaskularnih bolesti i ishemijske bolesti srca.

Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u Republici Srbiji registrovana je 4561 novoobolela i 1691 umrla žena od raka dojke. Stopa oboljevanja od raka dojke kod žena u Republici Srbiji iznosila je 72,1 na 100.000, a stopa umiranja 20,0 na 100.000 žena.

Kada je reč o Beogradu, ovo oboljenje je na prvom mestu u strukturi oboljevanja i umiranja žena, gde je, prema podacima Registra za rak, tokom 2020. godine registrovano 409 novootkrivenih slučajeva karcinoma dojke, dok je u istom posmatranom periodu 452 žena izgubilo bitku sa ovom bolešću.

Koji su faktori rizika za nastanak raka dojke?

Danas postoje čvrsti dokazi da su najvažniji faktori rizika za nastanak karcinoma dojke pored ženskog pola, starije životno doba, genetska predispozicija, dužina reproduktivnog perioda, broj porođaja, godine pri rođenju prvog deteta, gojaznost, egzogeni estrogeni, konzumacija alkohola, proliferativne bolesti dojke, karcinom kontralateralne dojke ili endometrijuma, izloženost zračenju, fizička neaktivnost i uticaj geografskog podneblja. Neke od ovih faktora nije moguće menjati, dok je na druge moguće uticati. Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, što dodatno naglašava da je pored mera primarne prevencije od ključnog značaja, zapravo rano otkrivanje raka dojke.


Rak dojke se kod znatnog broja žena u Srbiji otkriva kasno. Studije su pokazale da je u Srbiji kod manje od trećine žena (28,4%) dijagnostikovan maligni tumor koji je manji od 2 cm i lokalizovan je na tkivu dojke. Nažalost, studije su pokazale i da je kod skoro 50% žena njegova veličina bila preko 2 cm, sa već postojećim bližim ili udaljenim metastazama, što može predstavljati jedan od razloga velike smrtnosti žena obolelih od raka dojke u Srbiji. Imajući ovo u vidu, kao jedina efikasna mera za smanjenje stope umiranja od ove bolesti je rano otkrivanje, odnosno sekundarna prevencija.

Šta je „organizovani skrining“?

Skrining je preliminarno otkrivanje do tada neprepoznatih poremećaja zdravlja u fazi kada nema nikakvih simptoma bolesti, uz pomoć lako i brzo primenljivih postupaka (testova). To je testiranje većeg broja ljudi koji nemaju tegobe vezane za ispitivano oboljenje ili se smatraju zdravim. Na skrining raka dojke pozivaju se žene starosti od 50 do 69 godina. Mamografski preventivni pregledi predviđeni su da se rade svim ženama navedenog uzrasta na dve godine.

Prateći preporuke Svetske zdravstvene organizacije i iskustva evropskih zemalja u sprovođenju populacionih skrining programa, u Republici Srbiji je u decembru 2012. godine započet program organizovanog skrininga raka dojke koji ima za cilj smanjenje smrtnosti i unapređenje kvaliteta života žena obolelih od ove bolesti.

Organizovani skrining raka dojke se kontinuirano sprovodi u ukupno 35 opština na teritoriji Republike Srbije, u kojima se mamografsko snimanje obavlja u samim zdravstvenim ustanovama, a dodatno u 21 opštini, u kojima se snimanje vrši mobilnim mamografom.

Sa teritorije Grada Beograda, u program je uključeno 8 domova zdravlja sa 9 pripadajućih gradskih opština (Lazarevac, Palilula, Stari grad, Novi Beograd, Rakovica, Zvezdara, Zemun i Surčin).

Četvrti ciklus organizovanog skrininga raka dojke je sproveden tokom 2019. i 2020. godine. Ukupno je pregledano 76.217 žena i otkriven je 161 karcinom. U organizovanom skrinigu  je učestvovalo 35 opština i dva mobilna mamografa. U okviru organizovanog skrininga raka dojke radom stacionarnih mamografa, tokom 2021. godine, u periodu od januara do avgusta meseca urađeno je oko 4100 skrining mamografija i otkriveno je osam karcinoma dojke. U organizovani skrining raka dojke u ovom periodu bila su uključena i dva mobilna mamografa, koja su radila na teritoriji 12 opština.

Zašto je važno i neophodno rano otkrivanje raka dojke?

Zahvaljujući programima ranog otkrivanja i napretku u primeni adekvatne terapije, danas karcinom dojke nije više, ,fatalno oboljenje”. U posmatranom periodu više od 85% novodijagnostikovanih karcinoma su označeni kao rani karcinomi. Ipak, 15% žena je bilo sa uznapredovalim metastatskim karcinomom dojke. Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti stvara se mogućnost za njegovo efikasno lečenje - pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i daljim kontinuiranim tretmanom, moguće je spasiti puno života i značajno unaprediti kvalitet života obolelih žena.